Główny Inspektorat Transportu Drogowego, powołany do kontroli przestrzegania przepisów obowiązujących w zakresie wykonywania transportu drogowego i niezarobkowego przewozu osób i rzeczy, działa mając przede wszystkim na celu eliminowanie wszelkich negatywnych zjawisk w transporcie drogowym.
To powołanie realizujemy przestrzegając zasad:
legalności – zgodności naszych działań z obowiązującym prawem
skuteczności – pełnego wypełnienia postawionych przed nami zadań
wydajności – możliwie najlepszego wykorzystania posiadanych zasobów
oszczędności – poszanowania powierzonych środków
Dokładamy wszelkich starań, aby nasza działalność przyczyniała się do:
poprawy bezpieczeństwa w transporcie drogowym
poprawy warunków socjalnych w transporcie drogowym
ograniczenia degradacji dróg
zwiększenia poziomu przestrzegania prawa przez kierowców i przedsiębiorców wykonujących przewozy drogowe
ochrony rynku transportowego przed naruszeniami zasad uczciwej konkurencji
ochrony środowiska naturalnego
ciągłego doskonalenia systemu zarządzania jakością
przeciwdziałania zagrożeniom korupcyjnym.
Pragniemy ciągle doskonalić swoje metody i jakość pracy w oparciu o spełnienie wymagań normy PN-EN ISO 9001:2009 i system przeciwdziałania zagrożeniom korupcyjnym, tak aby zwiększyć skuteczność egzekucji obowiązujących przepisów prawnych z zakresu wykonywania przewozów drogowych, a w konsekwencji zwiększyć bezpieczeństwo w ruchu drogowym i dbanie o zasady uczciwej konkurencji.
Pracownicy GITD znają i stosują politykę jakości oraz procedury opisane w Księdze Procedur i Księdze Procesów. Kierownictwo GITD deklaruje zaś, że dołoży wszelkich starań i zapewni niezbędne środki, aby Polityka Zintegrowanego Systemu Zarządzania była realizowana.
Inspekcja współdziała z Policją, Strażą Graniczną, Służbą Celną, Inspekcją Weterynaryjną, Państwową Inspekcją Pracy, Inspekcją Handlową i zarządcami dróg w zakresie bezpieczeństwa i porządku ruchu na drogach publicznych oraz zwalczania przestępstw gospodarczych dokonywanych w zakresie transportu drogowego lub w związku z tym transportem, z uwzględnieniem właściwości i kompetencji tych organów oraz zadań Inspekcji. Inspekcja współdziała również z organami samorządu terytorialnego, jak również z organizacjami zrzeszającymi przewoźników drogowych.
Inspekcja Transportu Drogowego funkcjonuje obok Policji w zdecydowanej większości państw europejskich - specyfika bowiem krajowych i międzynarodowych przewozów drogowych, jak i złożony zakres kontroli w odniesieniu do tego rodzaju transportu, jego różnorodność i stopień komplikacji powodują, że zadania takie mogą być efektywnie i właściwie wykonywane tylko przez wyspecjalizowane organy. O ile jednak działalność służb policyjnych w zakresie bezpieczeństwa i porządku w ruchu drogowym zaczyna się i kończy na drogach, o tyle przedsięwzięcia realizowane przez Inspekcję postrzegane być muszą jako element nadzoru w imieniu Państwa nad całym segmentem rynku transportowego i prowadzonej działalności gospodarczej związanej z wykonywaniem transportu osób i rzeczy. Dowodem na to może być choćby jeden z przepisów ustawy o transporcie drogowym, przyznający wojewódzkim inspektorom transportu drogowego kompetencje do sprawowania nadzoru nad organami wydającymi licencje i zezwolenia w krajowym transporcie drogowym, jak i zaświadczenia przy wykonywaniu tzw. przewozów na potrzeby własne.
W ramach wspólnych przedsięwzięć realizowanych z Policją wymienić można choćby cykliczne działania kontrolne w zakresie drogowego przewozu towarów niebezpiecznych, jak i akcję "Bezpieczny Autokar", w trakcie której przed feriami czy przerwami świątecznymi następuje intensyfikacja kontroli autobusów z uwzględnieniem ich stanu technicznego, jak i przestrzegania przepisów o czasie pracy i odpoczynku kierowców.
Historia i teraźniejszość
Inspekcja Transportu Drogowego została powołana ustawą z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym. Utworzenie tej wyspecjalizowanej służby wynikało z konieczności zapewnienia uczciwej konkurencji w transporcie drogowym, poprawy bezpieczeństwa ruchu i ochrony środowiska. Powołanie Inspekcji Transportu Drogowego było także spełnieniem jednego z wymogów akcesyjnych Unii Europejskiej i stanowiło gwarancję wiarygodności Polski jako państwa graniczącego z Unią i ubiegającego się o członkostwo we Wspólnocie.
W organizowaniu Inspekcji uczestniczyli eksperci - przedstawiciele Francji i Niemiec, którzy w ramach projektu bliźniaczego PHARE PL 9908.01 - "Przygotowanie podstaw prawnych i utworzenie Inspekcji Transportu Drogowego" doradzali w sprawie określenia zakresu zadań i organizacji Inspekcji, szkolenia kandydatów i wdrożenia środków informatycznych. Analogiczne formacje działają na terenie państw Unii Europejskiej m. in. we Francji, Niemczech, Belgii i Wielkiej Brytanii. W procesie tworzenia Inspekcji wykorzystywane były doświadczenia tych służb.
W dniu 1 października 2002 r. pierwszych 80 inspektorów ITD rozpoczęło pracę na drogach całej Polski. Od rozpoczęcia działalności kontrolnej w październiku 2002 roku ITD ma za sobą już dziesięć lat funkcjonowania. Inspektorzy Transportu Drogowego przeprowadzili kilkaset tysięcy kontroli drogowych. Działania te przyczyniają się do wzrostu poziomu przestrzegania przepisów obowiązujących w transporcie drogowym, w szczególności w zakresie czasu pracy kierowców i przewozu materiałów niebezpiecznych, co wpływa na poprawę bezpieczeństwa i porządku w ruchu drogowym. Mają również wpływ na poprawę stanu technicznego pojazdów ciężarowych i autobusów poruszających się po polskich drogach. Od powstania Inspekcji stopniowo zwiększano kompetencje i zadania. Do zadań Inspekcji dodano kontrolę wprowadzanych do obrotu ciśnieniowych urządzeń transportowych (2004 rok) i kontrolę rodzaju używanego paliwa (2005 rok). W roku 2007 Inspekcja Transportu Drogowego uzyskała natomiast nowe zadania związane z wdrożeniem w Polsce dyrektywy 2006/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie minimalnych warunków wykonania rozporządzeń Rady (EWG) nr 3820/85 i 3821/85 dotyczących przepisów socjalnych odnoszących się do działalności w transporcie drogowym oraz uchylającej dyrektywę Rady 88/599/EWG (Dz. Urz. UE L 102
z 11.4.2006, str. 35), stając się podstawowym organem realizującym zadania kontrolne przewidziane w dyrektywie.
W październiku 2004 r. Inspekcja Transportu Drogowego przystąpiła do Europejskiej Kontroli Drogowej (Euro Contrôle Route), międzynarodowej organizacji zrzeszającej obecnie 14 państw Unii Europejskiej. Do jej głównych zadań należy wymiana informacji, koordynacja działań kontrolnych oraz prowadzenie wspólnych szkoleń inspektorów. Współpraca w ramach ECR ma na celu poprawę efektywności działalności kontrolnej w transporcie drogowym na terenie UE, co ma przyczyniać się do poprawy poziomu przestrzegania prawa i promowania uczciwej konkurencji w tej dziedzinie życia gospodarczego.
Po raz kolejny rozszerzono zakres działalności Inspekcji na mocy ustawy z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. Nr 225, poz. 1466). 1 stycznia 2011 r. Inspekcja Transportu Drogowego uzyskała uprawnienia do kontroli samochodów osobowych w przypadku uzasadnionego podejrzenia wobec kierującego, że kieruje pojazdem w stanie nietrzeźwości lub stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu, w przypadku zarejestrowania naruszenia przepisów ruchu drogowego przy użyciu przyrządów kontrolno-pomiarowych lub urządzeń rejestrujących albo w przypadku stwierdzenia rażącego naruszenia przepisów ruchu drogowego lub spowodowania zagrożenia bezpieczeństwa.
30 grudnia 2010 roku na mocy zarządzenia nr 103 Prezesa Rady Ministrów nadano nowy statut Głównemu Inspektoratowi Transportu Drogowego i utworzono nowe biura – Centrum Automatycznego Nadzoru nad Ruchem Drogowym (CANARD) oraz Biuro ds. Elektronicznego Poboru Opłat (BEPO). Do zadań Centrum należy realizacja nowych zadań związanych z ujawnianiem za pomocą stacjonarnych urządzeń rejestrujących naruszenia przepisów ruchu drogowego polegających na przekraczaniu dozwolonej prędkości oraz niestosowaniu się do sygnałów świetlnych. W zarządzeniu nr 103 określono również utworzenie 10 delegatur terenowych GITD, które niezależnie od realizacji podstawowych zadań ITD wykonują także zadania związane z obsługą i utrzymaniem urządzeń.
BEPO natomiast objęło nadzorem kontrolnym wyznaczone odcinki drogowe w ramach systemu elektronicznego poboru opłat drogowych. Zgodnie z art. 13l, ust.1 pkt 2 ustawy o drogach publicznych uprawnionymi do kontroli prawidłowości uiszczenia opłaty elektronicznej, w tym kontroli używanego w pojeździe urządzenia, o którym mowa w art. 13i, ust. 3 ustawy o drogach publicznych oraz nakładania i pobierania kar pieniężnych, o których mowa w art. 13k ustawy o drogach publicznych, są m.in. inspektorzy transportu drogowego.
Od 1 stycznia 2011 r. Główny Inspektor Transportu Drogowego uzyskał kompetencje Ministra Infrastruktury w zakresie wydawania uprawnień (licencji, zezwoleń i zaświadczeń oraz świadectw kierowcy) w międzynarodowym transporcie drogowym. Dawniej zajmowało się tym Biuro Obsługi Transportu Drogowego należące do struktury organizacyjnej dawnego Ministerstwa Infrastruktury. Obecnie biuro związane z realizacją zadań w powyższym zakresie nosi nazwę – Biuro ds. Transportu Międzynarodowego.
Inspekcją Transportu Drogowego kieruje Główny Inspektor Transportu Drogowego jako centralny organ administracji rządowej, podległy ministrowi właściwemu do spraw transportu. 21 grudnia 2007 r. Prezes Rady Ministrów powołał Tomasza Połeć na stanowisko Głównego Inspektora Transportu Drogowego.
Kontrole Drogowe
Inspektorzy transportu drogowego uprawnieni są do przeprowadzania kontroli w transporcie drogowym, w tym kontroli ruchu drogowego.
Inspektor transportu drogowego, podczas przeprowadzania kontroli drogowej, jest uprawniony do wydania poleceń i sygnałów. Wykonuje on czynności kontrolne w umundurowaniu oraz posługuje się legitymacją służbową i znakiem identyfikacyjnym, a także używa oznakowanego pojazdu służbowego.
Polecenia i sygnały mogą być wydawane przez inspektora:
pieszego,
znajdującego się w pojeździe lub na pojeździe,
Inspektor w warunkach dostatecznej widoczności podaje sygnały tarczą do zatrzymywania pojazdów/ tzw. lizak / lub ręką, a w warunkach niedostatecznej widoczności - latarką ze światłem czerwonym albo tarczą do zatrzymywania pojazdów ze światłem odblaskowym lub światłem czerwonym.
Inspektor jadący pojazdem samochodowym może podawać kierującemu pojazdem polecenia do określonego zachowania się za pomocą urządzeń nagłaśniających, sygnalizacyjnych czy świetlnych. Ponadto polecenie zatrzymania się może zostać podane przez krótkotrwałe włączenie niebieskiego światła błyskowego i sygnału dźwiękowego o zmiennym tonie w przypadku jazdy za kierującym, do którego jest ono skierowane.
Polecenie do zatrzymania pojazdu podaje się z dostatecznej odległości, w sposób zapewniający jego dostrzeżenie przez kierującego pojazdem oraz bezpieczne zatrzymanie w miejscu wskazanym przez inspektora.
W celu dojazdu do miejsca, gdzie nie utrudnia to ruchu i nie zagraża bezpieczeństwu, inspektor może wydać kontrolowanemu uczestnikowi ruchu polecenie jazdy za pojazdem ITD.
Zasad tych nie stosuje się w razie konieczności zatrzymania pojazdu, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie, iż może on zagrażać bezpieczeństwu ruchu drogowego ze względu na stan techniczny lub zachowanie się kierującego.
Inspektor po zatrzymaniu pojazdu podaje kierującemu stopień, imię i nazwisko oraz przyczynę zatrzymania. Rozpoczęcie kontroli przez inspektora poprzedzone jest okazaniem kontrolowanemu legitymacji służbowej. Legitymacja, o której mowa upoważnia inspektora do dokonania czynności kontrolnych.
Przystępując do czynności kontrolnych, inspektor może wydać polecenie unieruchomienia silnika pojazdu.
W przypadkach uzasadnionych względami bezpieczeństwa lub uwarunkowanych charakterem kontroli, inspektor może wydać kierującemu pojazdem lub pasażerowi polecenie opuszczenia pojazdu.
Inspektor może kierować kontrolowanym pojazdem w zakresie posiadanego uprawnienia do kierowania pojazdami, jeżeli jest to niezbędne dla:
- dokonania sprawdzenia stanu technicznego pojazdu, a w szczególności skuteczności działania hamulców;
- sprawdzenia masy lub nacisku osi pojazdu;
- sprowadzenia pojazdu, którym kierowała osoba będąca w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości albo będąca pod wpływem środka odurzającego lub działającego podobnie do alkoholu, zatrzymanego w miejscu zabronionym, do miejsca gdzie zatrzymanie jest dozwolone.
Od stycznia 2011 r. do Inspekcji należy kontrola ruchu drogowego nie tylko pojazdów wykonujących przewóz drogowy (a więc samochodów osobowych i autobusów wykonujących przewóz osób oraz pojazdów ciężarowych przewożących rzeczy o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony), ale także samochodów osobowych w wymienionych w ustawie Prawo o ruchu drogowym przypadkach:
Jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że kierujący znajduje się pod wpływem alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu;
Jeżeli kierujący naruszył przepisy ruchu drogowego, a to naruszenie zostało zarejestrowane za pomocą przyrządów kontrolno-pomiarowych lub urządzenia rejestrującego;
Jeżeli kierujący rażąco naruszył przepisy ruchu drogowego lub spowodował zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym.
Dokonując zatrzymania, inspektorom przysługują uprawnienia takie, jakie mają funkcjonariusze Policji " mają prawo wylegitymować kierującego, sprawdzić dokumenty (prawo jazdy, dowód rejestracyjny, dowód zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego OC lub stwierdzającego opłacenie składki), mogą również sprawdzić stan trzeźwości kierującego oraz stan techniczny pojazdu.
